एरोमेकअप विशेषसाधनानाम् उपकरणानां च उपयोगेन अलङ्कारिकप्रसाधनसामग्रीप्रयोगस्य असम्पर्कविधिः अस्ति । कृशः अर्धपारदर्शकः स्तरः आदर्शरूपेण त्वचादोषान् गोपयति तस्य वर्णं समं करोति च । अस्माकं लेखे तस्य कार्यान्वयनार्थं प्रक्रियायाः, तकनीकस्य च विषये अधिकं पठन्तु।
प्रौद्योगिकी का इतिहास
वायुमेकअपस्य उपयोगः चलचित्रक्षेत्रे दीर्घकालं यावत् भवति, परन्तु अधुना एव सामान्यग्राहकानाम् कृते उपलब्धः अभवत् । प्रथमवारं १९५९ तमे वर्षे “बेन्-हुर्” इति फीचर-चलच्चित्रे अस्य उपयोगः कृतः ।
ततः, अत्यल्पे काले, अनेकाः अतिरिक्ताः कृत्रिम-तन-प्रयोगस्य आवश्यकता आसीत्, यतः चलच्चित्रे घटनाः रोमन-साम्राज्ये विकसिताः । एयरब्रशैः सज्जाः स्टाइलिस्ट्-जनाः शीघ्रमेव विवर्णमुखान् जनान् चर्म-रोमन-रूपेण परिणमयन्ति स्म ।
ततः ७० तमे दशके एयरब्रशिंग् इति स्मरणं जातम् । २० शताब्दी, यदा चलचित्रस्य दूरदर्शनस्य च विकासः उच्छ्वासैः आरब्धः, तथा च असंख्यासु अभिनेत्रीषु, अभिनेतासु, प्रस्तोतृषु, कार्यक्रमातिथिषु च लघुमेकअपं प्रयोक्तव्यम् आसीत्
सम्प्रति समयस्य अनुरूपं सौन्दर्यप्रसाधनालयेषु, सौन्दर्यप्रसाधनकेन्द्रेषु च वायुमेकअपं प्रयोक्तुं सेवा प्रादुर्भूता अस्ति ।
प्रक्रिया के विशेषताएं एवं लाभ
वायुसंरचनायाः निम्नलिखितविशेषताः लाभाः च भेदिताः सन्ति ।
- आरोग्य। सौन्दर्यप्रसाधनप्रक्रियायां मेकअपकलाकारः ग्राहकस्य मुखं हस्तेन वा कस्यापि सौन्दर्यप्रसाधनसामग्रीणां वा न स्पृशति विशेषवर्णकद्रव्याणि तथाकथितेन वायुब्रशेन (वायुब्रशेन) निश्चितदूरे सिञ्चन्ति ।
- स्वाभाविकता । एरोमेकअपः अलङ्कारिकप्रसाधनात् अधिकं स्वाभाविकं दृश्यते, यतः उत्पादस्य कृशतरः स्तरः त्वचायां प्रयोज्यते । एतेन त्वचायाः प्राकृतिकस्वरः रक्षितः भवति ।
- अनुप्रयोग गति। नाडीजालादिप्रसाधनदोषान् गोपयितुं तथा च तनस्पर्शार्थं मुखस्य वा पादौ वा आधारस्य सिञ्चनं प्रायः तत्क्षणमेव भवति वायुब्रशस्य कुशलतायुक्तं साधनं समतलं स्थितम् अस्ति ।
- सौम्य प्रसाधन सामग्री। यत्किमपि सौन्दर्यप्रसाधनं त्वक्छिद्राणि अवरुद्धं करोति, यत् कदाचित् नकारात्मकं परिणामं जनयति । वायुमेकअपस्य उपयोगे त्वचा श्वसति, प्राणवायुना संतृप्ता च भवति ।
- सर्वेषां युगानां त्वक्स्थितिषु च उपयुक्तम्। उत्पादानाम् रचनायां चिकित्साघटकाः अपि समाविष्टाः भवितुम् अर्हन्ति, अतः वायुब्रशेन प्रयुक्तं मेकअपं मुँहासे, शोथः वा सोरायसिस् इत्यनेन सह त्वचायां स्प्रे कर्तुं शक्यते
- मेकअप स्थायित्व। आधारः २० घण्टापर्यन्तं भवति; ब्लश, छाया, लिपस्टिक, तथा भ्रू सुधार – 12 घण्टे तक। एतेन मेकअपं निरन्तरं सम्यक् कर्तुं आवश्यकता न भवति ।
- जल प्रतिरोधकता। एरोमेकअप जलस्य भयं न करोति अतः भवन्तः वर्षायां प्रवहन्ति वा अश्रुभिः प्रक्षालिताः भविष्यन्ति इति भयं न कर्तव्यम्।
दोषाः
असम्पर्क-मेकअप-प्रक्रियायाः अपि दोषाः सन्ति- १.
- उच्च लागत। यन्त्रमेव, तदर्थं विशेषप्रसाधनं च न सस्तो भवति । यदा सौन्दर्यस्य कृते मूर्तवित्तीयनिवेशस्य आवश्यकता भवति तदा एतत् एव भवति ।
- विद्युत् आपूर्ति पर निर्भरता। एयरब्रशः विद्युत्यन्त्रम् अस्ति, अतः अत्र अधुना च केवलं नासिकायां “चूर्णीकरणेन” कार्यं न भविष्यति ।
- छिड़काव क्षमता। यतो हि मेकअपः वायुब्रशेन निश्चितदूरे प्रयुक्तः भवति, अतः स्प्रे त्रिज्या अतीव विस्तृता भवति तथा च समीपस्थेषु वस्तुषु, तथैव वस्त्रेषु च सौन्दर्यप्रसाधनस्य लघुबिन्दवः पतितुं शक्नुवन्ति
अतः एयरब्रशस्य उपयोगात् पूर्वं एप्रोन् वा वस्त्रपरिवर्तनं वा धारयन्तु । एयरब्रश-कक्षः आदर्शरूपेण विशालः, सुवायुयुक्तः च भवेत् । - सहायकस्य आवश्यकता। केवलं स्वयमेव वायुमेकअपं प्रयोक्तुं बहु समस्याजनकम् अस्ति। द्वितीयस्य वा साहाय्यस्य आवश्यकता भविष्यति, अथवा भवन्तः निमीलितनेत्रेण तत् प्रयोक्ष्यन्ति ।
अधुना यावत् प्रश्नः अस्ति यत् एतत् कथं प्रभावितं करोति, प्रसाधनसामग्री फुफ्फुसेषु स्प्रे कृत्वा कियत् प्राप्नोति इति।
मेकअपार्थं एयरब्रशस्य प्रकाराः
विभिन्नसूचकानाम् आधारेण वायुब्रशस्य अनेकाः प्रकाराः भेदिताः भवन्ति । अतः नियन्त्रणप्रकारानुसारं ते यन्त्रेषु विभक्ताः भवन्ति-
- एक क्रिया . नियन्त्रणं केवलं “अधः” (वायुप्रदायः) ट्रिगरं चालयित्वा क्रियते ।
- द्विगुण क्रिया । अत्र ट्रिगरं २ दिक्षु चालयितुं शक्यते – “अधः” (वायुप्रदायः) “पृष्ठतः” (सामग्री आपूर्तिः) च । एतादृशानि यन्त्राणि व्यावसायिकक्रियासु उपयुज्यन्ते, तेषु कतिपयानि कौशल्यं आवश्यकं भवति ।
सामग्रीप्रदानविधिना रङ्गपात्रस्य स्थानस्य च अनुसारं वायुब्रशानां भेदः भवति : १.
- अधः प्रकारः . केवलं शून्यबलानाम् कारणेन पदार्थस्य आपूर्तिः भवति ।
- शीर्ष प्रकार। शून्यस्य कारणेन द्रव्यस्य भारस्य च कारणेन क्रियते, संपीडनं भवति।
- दबाव में। उच्च चिपचिपापन सामग्री के लिए प्रयोग किया जाता है।
सामग्रीप्रदानविधिः संयोजितुं शक्यते ।
एयरब्रशशरीरे नोजल-अवरोहणस्य प्रकारानुसारं यन्त्राणि सन्ति- १.
- स्थिर, सूत्रित;
- पतला फिट, स्थिर;
- संयुक्त आत्मकेन्द्रित फिट, नियत;
- प्लवमान, स्वकेन्द्रित फिट के साथ।
पूर्वनिर्धारणतन्त्राणां उपस्थित्या यन्त्राणि भेद्यन्ते : १.
- सामग्रीयाः सीमितप्रदायेन सह;
- सामग्री आपूर्ति के प्रारंभिक समायोजन के साथ;
- पूर्व निर्धारित वायु आपूर्ति के साथ।
यन्त्र डिजाइन
एयरब्रशस्य निम्नलिखितभागाः सन्ति ।
- संपीडकः;
- नली;
- एकं लेखनी यस्मिन् हटनीयं मसि-टङ्की स्थापिता भवति तथा च एकं बटनं, यत् दबावन्, यन्त्रस्य कार्यं आरभते ।
कः एयरब्रशः चयनीयः ?
न केवलं वायुमेकअपस्य उपकरणानि, अपितु तदर्थं उत्पादानि अपि उत्पादयति इति सर्वाधिकं लोकप्रियः ब्राण्डः अमेरिकनकम्पनी TEMPTU अस्ति । PRO Airbrush Makeup System पोर्टेबल सेट् इत्यस्य मूल्यं 11,000 रूबलात् आरभ्यते। संकुले अन्तर्भवन्ति : १.
- एयरब्रशः;
- संपीडकः;
- उत्तिष्ठते;
- नायलॉन ट्यूब को जोड़ने वाला;
- एडाप्टर।
अधिकविस्तारितसमूहस्य क्रयणं, यस्मिन् उपकरणानां अतिरिक्तं विशेषप्रसाधनसामग्री अपि अन्तर्भवति, तस्य मूल्यं २३,००० रूबलं वा अधिकं भविष्यति
अन्यत् मॉडल् – इवाटा कृते NEO CN – चीनदेशस्य कम्पनीद्वारा प्रस्तावितं यत् एनेस्ट् इवाटा (जापान) इत्यस्य नियन्त्रणे उपकरणानि निर्माति । यन्त्रस्य संपीडकस्य मूल्यं ७,००० रूबलं भविष्यति, ०.३५ मि.मी.-नोजलयुक्तस्य पेनस्य एव मूल्यं प्रायः ५,००० रूबलं भविष्यति ।
एयरब्रशिंग् कृते सौन्दर्यप्रसाधनस्य प्रकाराः
अलङ्कारिकप्रसाधनसामग्री भिन्नाधारेण निर्मितं भवति : १.
- जल आधारित . एतादृशाः सौन्दर्यप्रसाधनाः नित्यप्रयोगाय उपयुक्ताः सन्ति । तेषु सूक्ष्मवर्णकणाः जले विकीर्णाः भवन्ति, परन्तु ते सर्वाधिकं अस्थिराः भवन्ति ।
- बहुलक-जल आधार पर . उत्पादेषु बहुलकमिश्रणं, जलं, वर्णकं च भवति । शोषणानन्तरं बहुलकं निरन्तरं लेपनं निर्माति ।
- बहुलक-मद्य आधार पर . जलस्य स्थाने मद्यं भवति । एतादृशः मेकअपः अधिकं प्रतिरोधकं भवति, शीघ्रं च शुष्कं भवति ।
- मद्य आधारित . नियमतः एतादृशानां उत्पादानाम् उपयोगेन दीर्घकालीनमेकअपस्य निर्माणं भवति यत् मुखस्य उपरि २४ घण्टापर्यन्तं स्थास्यति । भवन्तः प्रतिदिनं एतादृशानां सौन्दर्यप्रसाधनानाम् उपयोगं कर्तुं न शक्नुवन्ति।
- सिलिकॉन पर आधारित . एतेषां धनराशिः नाट्यस्य अथवा सिनेमायाः मेकअपस्य कृते उपयुज्यते, तथैव उत्सवस्य, निगमपक्षस्य, विवाहस्य वा फोटोशूटस्य वा कृते उपयुज्यते । एतादृशः मेकअपः सघनतरः भवति, न क्षीणः भवति, परन्तु तस्य प्रयोगः निरन्तरं निषिद्धः भवति ।
वायुमेकअप-उत्पादानाम् मूल्यानि मानक-सज्जा-प्रसाधन-सामग्रीणां अपेक्षया अधिकानि सन्ति । अतः, १० मिलीलीटरस्य आयतनस्य आधारस्य कृते, भवन्तः १,२०० रूबलं वा अधिकं वा दातव्यं भविष्यति, यद्यपि तेषां रचनायां किमपि असामान्यं नास्ति ।
एरोमेकअप उत्पादाः संरचनायां स्थिरतायां च साधारणसज्जाप्रसाधनसामग्रीभ्यः भिन्नाः सन्ति । विशेषरूपेण वर्णकानि भग्नाः भवन्ति, परमाणुकारकस्य कृशं नोजलं गच्छन्ति च ।
वायुब्रशस्य टङ्क्यां योजयित्वा साधारणप्रसाधनसामग्रीणां प्रयोगं कर्तुं न योग्यम् । बृहत् कणाः तत्क्षणमेव नोजलं रुद्धं करिष्यन्ति, अस्य महत् यन्त्रस्य भङ्गं च जनयिष्यन्ति ।
एयरब्रशस्य कृते विशेषप्रसाधनसामग्रीः Dinair, OCC, Luminess, TEMPTU इत्यादिभिः कम्पनीभिः निर्मिताः भवन्ति ।
वायु श्रृंगार तकनीक
एयरब्रश इत्यनेन मेकअपं कर्तुं पदे पदे निर्देशाः : १.
- प्रक्रिया आरभ्यतुं पूर्वं स्वयमेव सहायकं अन्वेष्टुम् अर्हति। नेत्रे निमील्य मुखस्य उपरि रङ्गस्य सिञ्चनं अतीव समस्याजनकं भवति, तथा च एतादृशस्य साहसिककार्यक्रमस्य अनन्तरं अन्त्यफलं प्रसन्नं कर्तुं असम्भाव्यम् ।
- प्रयोगात् पूर्वं सर्वाणि प्रसाधनसामग्रीणि अल्पमात्रायां जलेन क्षीणं कुर्वन्तु । पैकेजिंग् इत्यत्र निर्माता सर्वदा निर्देशान् आवश्यकान् अनुपातं च लिखति । प्रथमं अनुशंसां पठितुं नियमं कुरुत, ततः कार्यं कुर्वन्तु।
- मुखस्य त्वचां अवश्यं स्वच्छं कुर्वन्तु, तथा च छिद्राणां रुद्धिं न भवेत् इति कृत्वा त्वचायाः प्रकारस्य कृते उपयुक्तं उत्पादं प्रयोजयन्तु: शुष्कसंवेदनशीलत्वक् कृते – पौष्टिककारकस्य कृते, सामान्यस्य कृते – मॉइस्चराइजरस्य कृते, स्निग्धस्य कृते – लघुमूसस्य कृते।
- प्रथमं फाउण्डेशनं – प्राइमर, फाउण्डेशन, ब्रोंजरं कृत्वा त्वचां तनं झिलमिलं च दातुं, अथवा आवश्यकतानुसारं त्वचां प्रकाशयितुं इलुमिनेटरं प्रयोजयन्तु। एयरब्रशं मुखात् न्यूनातिन्यूनं ८ से.मी.दूरे स्थापयन्तु
सर्वाणि गतिविधयः एकस्मिन् स्थाने विलम्बं विना स्निग्धाः, वृत्ताकाराः भवेयुः। नासिका से फाउण्डेशन लगाना शुरू करें।
यदि भवन्तः त्वचायाः दोषान् मुखमण्डयितुं इच्छन्ति तर्हि आधारस्य अनेकाः स्तराः प्रयोजयन्तु। परन्तु प्रत्येकं स्तरं शुष्कतायै समयं दातव्यम् । ३-५ निमेषाः भवन्ति । प्रसाधनसामग्रीप्रयोगानन्तरं त्वक् प्रकाशं भवेत्, परन्तु एकदा शुष्कं जातं चेत् प्रकाशः अन्तर्धानं भवति । - तदनन्तर पलकों पर जाकर लज्जित करें। यदि भवतः एकः एयरब्रशः अस्ति तर्हि मेकअप-प्रयोगस्य प्रक्रियायां भवन्तः प्रत्येकं प्रयोगात् पूर्वं सम्यक् प्रक्षाल्य सम्यक् शोषयितुं प्रवृत्ताः भविष्यन्ति । एतेन छायानां, भिन्न-भिन्न-प्रसाधन-सामग्रीणां च मिश्रणं परिहरितुं साहाय्यं भविष्यति ।
ऊर्ध्वनिमीलितपक्ष्मयोः छायाः स्प्रे कुर्वन्तु। अन्येषु क्षेत्रेषु रङ्गं न प्रविशति इति पार्श्वे उपरि च पलकस्य भागं सीमितं कर्तुं नैपकिनस्य उपयोगं कुर्वन्तु । गण्डे कर्णपर्यन्तं ब्लशः प्रयोज्यते । यदि भवन्तः परिणामेण सन्तुष्टाः न सन्ति तथा च वर्णः अतीव संतृप्तः न दृश्यते तर्हि पुनः प्रक्रियां कुर्वन्तु । - अधरं अन्तिमे समाप्तं कुरुत। अत्र भवद्भिः सावधानता आवश्यकी।
अतिरिक्तं भवन्तः सर्वदा मार्जयितुं शक्नुवन्ति, परन्तु अधररञ्जकेन सह आधारं निष्कासयिष्यन्ति इति उच्चा सम्भावना वर्तते, अतः, भवन्तः पुनः आरम्भात् अन्ते यावत् सम्पूर्णं प्रक्रियां पुनः कर्तुं प्रवृत्ताः भविष्यन्ति समोच्चं स्पष्टं समं च कर्तुं “क्रियाक्षेत्रम्” अवश्यं सीमितं कुर्वन्तु । - ऊर्ध्वोष्ठे रङ्गं स्प्रेयन्ते सति उपरि नैपकिनं स्थापयन्तु । अधोष्ठेन कार्यं कुर्वन् अधः नैपकिनेन आच्छादयन्तु। अन्तिमपदे पेन्सिलेन वा द्रवलिपस्टिकेन वा ब्रशेन अधररेखां सम्यक् कुर्वन्तु ।
प्रत्येकं प्रयोगानन्तरं वायुब्रशस्य सम्यक् प्रक्षालनं करणीयम्, विशेषतः नासिका – नोजलम् । यदि तस्मिन् रङ्गः शुष्कः अभवत् तर्हि सूक्ष्मच्छिद्रात् तस्य निष्कासनं अतीव कठिनं भविष्यति ।
एयरब्रशस्य स्वच्छतायै साधारणं उष्णजलस्य उपयोगं कुर्वन्तु । टङ्क्यां निक्षिप्य यावत् निर्गच्छन्तं जलं स्पष्टं न भवति तावत् सिञ्च्यते ।
एरोमेकअप इत्येतत् छायाचित्रणं, दूरदर्शनं, व्यावसायिकछायाचित्रकाराणां मध्ये च एकः तुल्यप्रसिद्धः प्रक्रिया अस्ति । अस्य मुख्यः लाभः स्थायित्वं स्वाभाविकता च अस्ति । यदि जीवने कश्चन महत्त्वपूर्णः घटना आगच्छति तर्हि एतादृशः मेकअपः उपयोगी भविष्यति।
