कदलीफलस्य मेकअपः किम्, स्वयमेव कथं कर्तव्यम् ?

मेकअप “कदलीफल” क्लासिक पेन्सिल तकनीक को संदर्भित करता है, जो नेत्र के चारों ओर थोड़ी धुंध देती है। प्रदर्शने कष्टानि न सन्ति, प्रत्येकं बालिका स्वयमेव तत् प्रयोक्तुं शक्नोति। मुख्यं वस्तु मेकअपस्य सर्वाणि सूक्ष्मतानि सूक्ष्मतानि च निपुणताम् अस्ति।

“कदलीफल” का सार एवं विशेषताएं।

“कदलीफलम्” इत्यस्य उद्देश्यं नेत्रयोः आकारं सम्यक् कर्तुं भवति, स्थानस्य प्रकारस्य परवाहं न कृत्वा – निकट-फिट्, गभीरं, स्लिट-सदृशं, संकीर्णम् इत्यादि मेकअपस्य सक्रियरूपेण उपयोगः भवति, यद्यपि पलकाः लम्बन्ते।

नेत्रचित्रणस्य अन्तिमफलं कदलीफलस्य सदृशं भवति इति कारणेन अस्य तन्त्रस्य एतादृशं असामान्यं नाम अस्ति । अन्ये विशेषताः : १.

• प्रकाश एवं कृष्ण छायाओं का संयोजन अवश्य करें;
• छायाकरणं क्रियते;
• मेकअपः उज्ज्वलः यथासम्भवं व्यञ्जकं च दृश्यते, विशेषतः सायं संस्करणे;
• नग्नवर्णानां प्रयोगे सति नियन्त्रितं भवति;
• नेत्रयोः मध्ये अन्तरं वर्धते, विपरीतरूपेण वा न्यूनीभवति;
• मट्ट एवं मदर-ऑफ-पर्ल छाया, सेक्विन, स्फटिक का प्रयोग अनुमत है, अतः प्रायः विवाह मेकअप लगाने के लिए इसका प्रयोग किया जाता है।

कदलीफलं कस्य कृते उपयुक्तम् ?

कदलीफलस्य मेकअपस्य उद्देश्यं नेत्राणि दृग्गतरूपेण वर्धयितुं भवति । संकीर्ण-लघु-चीर-युक्तैः महिलाभिः अस्य उपयोगः सर्वोत्तमः भवति, यद्यपि मेकअप-कलाकाराः दावान् कुर्वन्ति यत् एतत् सर्वथा सर्वेषु प्रकारेषु नेत्रेषु, मुखस्य आकृतिषु, त्वचा-वर्णेषु, आयुषु च सहजतया अनुकूलतां प्राप्नोति दिवा सायं च विजगे सफलतया प्रयुज्यते ।

प्रौद्योगिकी के पक्ष एवं विपक्ष

मुख्यः लाभः अस्ति यत् अनुप्रयोगस्य सुगमता तथा च रूपस्य व्यञ्जकत्वं ददाति। मेकअपस्य सक्रियरूपेण प्रसिद्धजनानाम् उपयोगः भवति, यतः मेकअपः कॅमेरा-स्पॉटलाइट्-माध्यमेन सम्यक् प्रसारितः भवति । अन्ये लाभाः : १.

• बहुमुखी प्रतिभा – किसी भी प्रकार के मुख एवं त्वचा के रंग के लिए उपयुक्त;
• तरुणस्य अधिकपरिपक्वस्य च वयसि उभयत्र प्रयुक्तम्;
• सर्वथा कोऽपि पॅलेट् आधाररूपेण गृह्यते;
• मेकअपः दैनन्दिनजीवने गम्भीरकार्यक्रमेषु च “धारितः” भवति;
• नेत्राणां दोषान् गोपयितुं तेषां व्यञ्जकत्वं च बोधयितुं सुलभम्;
• आसन्नपक्ष्मस्य प्रभावं सम्यक् कर्तुं क्षमता;
• नेत्रयोः मध्ये दूरस्य संशोधनम् ।

परन्तु तस्य हानिः अपि अस्ति- १.

• न तु वृत्ताक्षिणां समानाण्डवक्त्राणां स्त्रियाः कृते अतीव उपयुक्तम्;
• प्रकाशस्य कृष्णस्य च छायायाः सम्यक् संयोजनं कथं करणीयम् इति भवद्भिः ज्ञातव्यम् ।

के वर्णाः चिन्वन्तु ?

सम्यक् कदलीफलस्य मेकअपस्य कृते वर्णप्रकारस्य आधारेण छायानां संयोजनं कथं करणीयम् इति ज्ञातव्यम्। इदं प्रकाशस्य कृष्णवर्णस्य च संयोजने आधारितम् अस्ति, यस्य धन्यवादेन भवन्तः अधिकतमं विपरीततां प्राप्तुं शक्नुवन्ति, येन नेत्राणि व्यञ्जकानि भवन्ति । अस्मिन् सति एकस्मिन् समये ३ अधिकानि छायानि संयोजयितुं न शक्नुवन्ति ।

मुख्यः नियमः अस्ति यत् कृष्णवर्णाः लघुः च स्वराः समानप्रकारस्य भवेयुः अर्थात् यदि बेजवर्णस्य प्रयोगः भवति तर्हि तस्य कृते भूरेण वर्णः उपयुक्तः, यदि श्वेतवर्णः तर्हि कृष्णवर्णः ।

लघु छायाएँ

“कदलीफल” तकनीक का प्रयोग करके इन वर्णक को केवल पलकों के नेत्र के नीचे के क्षेत्र पर लगाएं। निश्चलं सर्वत्र पलकं अवश्यं मिश्रणं कुर्वन्तु । नेत्रयोः अन्तः कोणे, ऊर्ध्वपक्ष्मस्य मध्यभागे ध्यानं दत्तव्यम् ।

लघुछायाप्रयोगात् पूर्वं चूर्णीकरणप्रविधिः उपयुज्यताम्, येन मेकअपः अधिकं प्राकृतिकं दृश्यते ।

कृष्णवर्णाः

तथैव रङ्गाः आधाररूपेण गृह्यन्ते । कृष्णतमछायाभिः अधः पलकयोः उपरि नेत्रस्य बाह्यकोणस्य च उपरि रङ्गं कृत्वा वर्णकं ब्रशेन प्रसारयन्तु । एवं सति गतिः पल्मस्य प्राकृतिकगुच्छाभ्यां किञ्चित् ऊर्ध्वं भवेत् । कृष्णतमः बिन्दुः बाह्यकोणे स्थितः भवति ।

मेकअपस्य कृते मध्यम-अन्धकार-स्वरस्य अपि उपयोगः भवति – ते सम्पूर्णे चलित-पलकस्य उपरि प्रयोज्यन्ते । यथा पूर्वेऽपि छायाकरणं क्रियते ।

स्वर चयन – मानदण्ड

भिन्न-भिन्न-नेत्र-रङ्ग-युक्तानां बालिकानां कृते मेकअप-प्रयोगस्य विशेषताः : १.

• भूरेणक्षिणः महिलाः केवलं मृदुस्वरस्य छायाः (बेज, गुलाबी, बैंगनी, नीले, भूरेण, ग्रे-पेस्टल्) उपयुञ्जते;
• धूसरनेत्रसौन्दर्यस्य कृते धूसरवर्णीयं धूसरहरिद्रं च जैतुनं, इष्टकं, बेजवर्णं च उपयुक्तम्;
• हरितनेत्रं नीलधूसरं , प्रवालं, कृष्णभूरेण, नीलं, बकाइनं च चयनं श्रेयस्करम्।

कदलीफलस्य मेकअपस्य छायानां चयनं वर्णप्रकारेण : १.

• वसन्तप्रकारस्य बालिकाः – हरित-भूरे, आड़ू, क्रीम तथा छायाकरणार्थं सर्वदा श्यामभूरेण;
• ग्रीष्मकालः – बैंगनी, धूसरः, बेजः तथा टैपे;
• शरद ऋतु – अधिक रसदारता एवं कान्ति (एक बरगंडी एवं लाल-भूरे रंग के पैलेट के साथ);
• शिशिरः – शीतलं उज्ज्वलं च वर्णकं परिपूर्णं दृश्यते, कृष्णछायायुक्तं धूसरं, श्वेतवर्णीयं, रजतवर्णीयं च छायायाः उपयोगः अत्यावश्यकः।

पूर्वतयारी क्रियाकलाप

“कदलीफल”-प्रविधिस्य सज्जतायां साधनानां निर्माणं भवति तथा च मेकअपस्य एव आधारः – मुखस्य उपरि तानादिसाधनस्य प्रयोगः तदनन्तरं एव भवन्तः अग्रिमपदं प्रति गन्तुं शक्नुवन्ति – विदेशीयफलशैल्या मेकअपं प्रयोक्तुं शक्नुवन्ति ।

आवश्यक सौन्दर्यप्रसाधन एवं उपकरण

“कदलीफलम्” इति बहुभिः यूरोपीय-मेकअपः इति उच्यते, अतः ठोस-मूलस्य निर्माणार्थं धनस्य आवश्यकता वर्तते । भवतः किं आवश्यकम् : १.

• foundation – त्वचा को स्वच्छ एवं सुव्यवस्थित बनाता है;
• छायानां अधः आधारः – येन ते अधिकं धारयन्ति;
• चूर्णम् – मुखस्य स्वरं समं करोति;
• कठोर पेन्सिल – मुख्य नेत्ररेखा के रूप में प्रयोग किया जाता है;
• मृदु पेन्सिल – छायाकरणार्थं विनिर्मितम्;
• आकारणार्थं भ्रूपेन्सिलम् ;
• eyeliner – बाणों को खींचने के लिए;
• काजल – आयतन एवं लम्बाई जोड़ता है;
• इष्टच्छायानां छायाः – प्रकाशः, मध्यमः, कृष्णः च।

सौन्दर्यप्रसाधनस्य अतिरिक्तं भवद्भ्यः निम्नलिखितसाधनानाम् आवश्यकता भविष्यति।

• दर्पण;
• प्रयोक्तारः;
• ब्रशाः ।

त्वचा की तैयारी

मुखस्य त्वचा चरणबद्धरूपेण सज्जीक्रियते- १.

1. स्निग्धप्रकाशं, अशुद्धिं च त्वक् टॉनिक, जेल, दुग्धं वा विशेषफेनेन वा स्वच्छं कुर्वन्तु ।
2. यदि त्वचायां दोषाः समस्याक्षेत्राणि च सन्ति तर्हि गोपनीयं वा सुधारकं वा प्रयोजयन्तु। ते मुँहासे, पिम्पल्स, कृष्णवृत्त, आयुबिन्दु, दाग आच्छादन करते हैं।
3. आधार एवं आधार के साथ छलावरण प्रभाव को ठीक करें। यदि त्वचा स्निग्धा अस्ति तर्हि मैटिफाइङ्ग प्रभावयुक्तस्य आधारस्य उपयोगं कुर्वन्तु, यदि शुष्कं वा सामान्यं वा – मॉइस्चराइजिंग वा पोषणयुक्तं वा।
4. ऊर्ध्वनिम्नपक्ष्मयोः छायायाः अधः चूर्णमूलं लेपयेत् ।
5. आधार के ऊपर चूर्ण फैलाएं।

अनुप्रयोग तकनीक

मेकअपः नेत्रचित्रणस्य आधारेण भवति, यतः मेकअपः तेषां व्यञ्जकत्वं बोधयितुं उद्दिश्यते । परन्तु भ्रूभङ्गस्य, अधरस्य वर्णस्य विषये मा विस्मरन्तु, यतः बिम्बस्य पूर्णता अस्मिन् आश्रिता अस्ति।

नेत्राः

कदलीफलस्य निर्माणे सर्वाधिकं महत्त्वपूर्णं सोपानम्। शास्त्रीयप्रविधौ निम्नलिखितपदार्थाः समाविष्टाः सन्ति ।

• पेन्सिल से आधार बनाये। एतत् कर्तुं सीधा उत्तिष्ठन्तु, शिरः सम्यक् समं कृत्वा मुख्यविशेषतां दृग्गततया निर्धारयितुं दर्पणे पश्यन्तु । कृष्णवर्णीयेन पेन्सिलेन अधः पलकं आकर्षयन्तु येन नेत्रस्य बाह्यकोणात् सिलिअरीपङ्क्तौ च निक्षेपः ३ तः ४ मि.मी.पर्यन्तं भवति

• बाह्यकोणे यत्र उपरितनक्रीजः समाप्तः भवति तत्र ऊर्ध्वं रेखां आकर्षयन्तु । अस्य धन्यवादेन उपरि अधः च चित्रस्य तत्त्वानि समानानि भविष्यन्ति । अस्य भागस्य सम्पूर्णतया रङ्गं कृत्वा नेत्रयोः परितारिकायां रेखां आकर्षयन्तु ।

• एक ब्रश के साथ मिश्रण करें। एतत् सम्यक् कर्तुं नेत्रस्य अधः कर्णं प्रति, ऊर्ध्वतः – भ्रू-अन्तं यावत्, पार्श्वतः – क्षैतिजतया गच्छतु ।

• ऊर्ध्वपक्ष्मस्य उपरि अपि तथैव छायाकरणं कुर्वन्तु। भवन्तः गोलरूपेण आकृतिं प्राप्नुवन्ति।

• मृदुतां दातुं छायाकरणप्रक्रियाम् १-२ वारं अधिकं कुर्वन्तु ।

• मांसवर्णछायाभिः सर्वाणि पंखधाराणि आच्छादयितुं विशालेन ब्रशेन उपयुज्यताम् ।

• नेत्रछायाब्रशस्य उपयोगेन छायायुक्तेषु क्षेत्रेषु हल्के बेजवर्णीयं नेत्रछायाम् आकर्षयन्तु, नेत्रस्य अन्तः कोणे रेखां आकर्षयन्तु । धुन्धः पेन्सिलरेखाभ्यः परं अधिकतमं ४ मि.मी. धूम्रच्छायाकरणं पेन्सिलस्यैव दिशि क्रियते ।

• अधुना अपि तथैव कुरुत, परन्तु भिन्न-भिन्न-छायाभिः सह – लघु-श्याम-भूरेण च ।

• कृष्णवर्णीयं नेत्ररेखां गृहीत्वा तेन सह अत्यन्तं कृशं बाणं आकर्षयन्तु, नेत्रस्य अन्तः कोणात् आरभ्य यत्र पलकवृद्धिः समाप्तं भवति तत्रैव समाप्तं भवति हल्के ढंग से मिश्रण करें।

• बाह्यकोणात् परितारिकापर्यन्तं बाणरेखायाः कृष्णछायायुक्तं ब्रुशं आकर्षयन्तु ।

• अधस्तात् पलकस्य उपरि अपि रङ्गं कुर्वन्तु। द्वयोः रेखायोः संयोजनं सुनिश्चितं कुर्वन्तु।

• पलकों को रंग दें।

भ्रूभङ्गः

अतिकृशाः भ्रूः कदलीफलस्य मेकअपस्य कृते श्रेणीबद्धरूपेण उपयुक्ताः न भवन्ति – तेषु अधिकानि प्राकृतिकरूपरेखाः भवेयुः, परन्तु अतिविस्तृताः अपि न भवेयुः। चित्रं निर्मातुं तानि पेन्सिलेन अवश्यं आकर्षयन्तु, यस्य वर्णः प्राकृतिकरोमाणां छायायाः सङ्गतिं करोति ।

अधरः

अधरं लिपस्टिकेन रेखाङ्कयन्तु। दिवा मेकअपस्य कृते छायाच्छायाभिः सह सङ्गतिं कृत्वा शान्तछायाणां प्रयोगः स्वीकार्यः । सायं कालस्य कृते भवन्तः क्लासिकसंस्करणस्य उपयोगं कर्तुं शक्नुवन्ति – रक्तवर्णीयं लिप्स्टिकम्।

“कदलीफलम्” प्रयोक्तुं मेकअपकलाकाराः प्रायः अधरस्य मध्यभागे ग्लॉस् वितरन्ति ।

कदलीफलविकल्पाः

विशिष्टछायाप्रयोगे आश्रित्य तन्त्रस्य रेखाङ्कने बहवः विविधताः सन्ति । विशेषज्ञाः ४ मुख्यप्रकाराः भेदयन्ति, ये मूलभूताः मन्यन्ते : १.

• दिनं वा नित्यं वा। छायारूपेण गुलाबी, बेज, हल्के सुवर्णवर्णानां प्रयोगं कुर्वन्तु, रेखाचित्रं धूसरं वा भूरेण वा कुर्वन्तु । भवन्तः उज्ज्वलं उच्चारणं योजयितुं शक्नुवन्ति।

• सायंकालः।  सायंकाले उज्ज्वलतरछायाः अनुमताः सन्ति । पेस्टल् इत्येतत् व्यतिरिक्तं किमपि वर्णं प्रयोक्तुं निःशङ्कं भवन्तु। रेखाचित्रणार्थम् – कृष्णः, नीलः । विशेषता – काजलेन सह क्रीडन्तु (इदं न केवलं कृष्णं, अपितु हरितं, नीलं च भवितुम् अर्हति।

• कलरब्लॉक।  एषा मूलदिशा छायाकरणं वर्जयति – सर्वाणि रेखाः सीमाः च स्पष्टाः सन्ति ।

• विवाहः अवकाशः वा।  आधारः उज्ज्वल-मोती-मातृ-स्फटिक-स्फटिक-स्फुलिङ्गादिभिः सह छायानां प्रयोगः अस्ति ।

अधिकतया काः त्रुटयः भवन्ति ?

प्रायः तेषु बालिकेषु समस्याः उत्पद्यन्ते ये वयसा कारणेन मेकअपं कर्तुं न जानन्ति । यद्यपि “कदलीफलम्” मेकअपस्य सरलं मार्गं मन्यते तथापि तस्य जालानि सूक्ष्मतानि च सन्ति । जनाः कानि सामान्यानि त्रुटयः कुर्वन्ति : १.

• छायानां गलतः संयोजनः, यः असङ्गतिं जनयति – पीत, धूसर इत्यादिभिः सह गुलाबी छायानां प्रयोगः भयंकरः दृश्यते;
• आधारस्य अतिप्रचुरता, विशेषतः दिवा मेकअपस्य कृते – “कदलीफलम्” सौम्यं दृश्यते, तथा च त्वचायां क्रीमस्य अतिस्थूलस्तरः किञ्चित् रूक्षतां ददाति;
• अत्यधिकं स्पष्टं भ्रूरेखाः – एतत् अस्मिन् तन्त्रे बहिष्कृतम् अस्ति;
• अत्यधिकं झिलमिलमानछायाणां प्रयोगः – विदेशीयमेकअपस्य उत्साहः नष्टः भवति;
• दुर्बल छायाकरणम् (एकमेव अपवादः वर्णखण्डः) – अस्य कारणात् इष्टं परिणामं प्राप्तुं न शक्यते;
• अधरस्य नेत्रस्य च युगपत् चयनम् – छायासु ध्यानं दत्तुं श्रेयस्करम्;
• रेखाचित्रेण अतिशयेन – सर्वे स्वराः संयमेन भवेयुः;
• using only shadows – रेखाः अतीव धुन्धलाः सन्ति, अतः भवद्भ्यः पेन्सिल-छायाकरणस्य आवश्यकता वर्तते ।

सहायक युक्तियाँ

“कदलीफलम्” सम्यक् प्राप्तुं अनुप्रयोगप्रविधिं अनुसरणं कृत्वा किञ्चित् अभ्यासं कुर्वन्तु। मेकअपस्य जटिलतां युक्तिं च साझां कुर्वतां मेकअपकलाकारानाम् उपदेशः अनावश्यकः न भविष्यति।

“कदलीफल” आसन्न शताब्दी के लिए

विशेषतः ४० वर्षाणां अनन्तरं बहवः महिलानां कृते एषा समस्या अस्ति । “कदलीफलम्” इति तन्त्रस्य साहाय्येन तस्य समाधानं कर्तुं न कठिनम् : १.

1. चलपलकरेखायाः अपेक्षया किञ्चित् ऊर्ध्वं पेन्सिलेन रेखां रेखाङ्कयतु । नेत्रस्य बाह्यकोणे न आनयेत् । भ्रू-अस्थि-निर्मित-रेखायाः मेलनं सर्वोत्तमः विकल्पः अस्ति ।
2. ऊर्ध्वतः ब्रशेन छायाभ्यः कृष्णतमं छायां ददातु । एकं छायाकरणं कुरुत।
3. नेत्रयोः अन्तः कोणे लघुतमं स्वरं कुरुत। भ्रूभ्यां अधः अपि ।
4. ऊर्ध्वपक्ष्मस्य मध्यभागे मध्यम-कृष्णवर्णं प्रयोजयेत् ।
5. बाह्यकोणं पेन्सिलेन आकृष्य ततः कृष्णच्छायाच्छायैः ।

आसन्नपक्ष्मयुक्तस्य मेकअपस्य विशिष्टता अस्ति यत् कनिष्ठपक्ष्माणि कथञ्चित् न आकृष्यन्ते ।

नेत्राणां आकारं कथं सम्यक् कर्तव्यम् ?

यदि स्त्रियाः नेत्रेषु फिट् करणस्य समस्या भवति तर्हि सुधारः आवश्यकः। यदि ते परस्परं अतिसमीपस्थाः सन्ति तर्हि निम्नलिखितम् कुर्वन्तु ।

1. चलन्तं पलकं पेन्सिलेन पृथक् कुर्वन्तु। अस्य क्रियायाः सम्यक्त्वम् अस्ति यत् नेत्रे उद्घाट्यमाने रेखा दृश्यते ।
2. एतां रेखां मिश्रयन्तु। भ्रू के प्रति दिशा रखें। अब कृष्ण छायाओं को लगाएं।
3. अस्याः रेखायाः अधः बाह्यकोणे मध्यच्छायावर्णकं प्रयोजयन्तु ।
4. बाह्यकोणानां किञ्चित् दीर्घीकरणे एव ध्यानं दत्तव्यम्।
5. मानक योजना के अनुसार हल्के रंग लगाएं।

दूरस्थापितनेत्रैः समानरूपेण कार्यं कुर्वन्तु, चलपलकस्य मध्यभागे लघुतमवर्णस्य छायाः प्रयुक्ताः भवन्ति इति भेदेन आकृष्टा रेखा न भ्रूभङ्गं प्रति, अपितु अधः छायाकृता इति तथ्यं प्रति ध्यानं दत्तव्यम् ।

अनुभविनां मेकअपकलाकारानाम् मध्ये कदलीफलस्य मेकअपः सार्वत्रिकः इति मन्यते, यतः सर्वेषां अवसरानां कृते आदर्शः अस्ति । परन्तु मुख्यं वस्तु अस्ति यत् भवान् स्वयमेव कर्तुं शक्नोति, शिक्षणार्थं न्यूनतमः समयः भवति। मेकअप-मध्ये प्रायः सर्वाणि छायानि पॅलेट्-पट्टिकाः उपयुज्यन्ते, अतः भवन्तः नेत्रयोः वा वेषस्य वा सङ्गतिं वर्णं चिन्वितुं शक्नुवन्ति ।